Dấu hiệu mất nước: Nguyên nhân, dấu hiệu, điều trị và phòng ngừa

Mất nước trong cơ thể đều là tình trạng xấu ảnh hưởng không tốt tới sức khỏe. Đa phần chúng ta sẽ có những dấu hiệu mất nước hoặc thừa nước, tuy nhiên việc mất nước trong cơ thể xảy ra thường xuyên hơn. Vậy tình trạng mất nước là gì? Cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

Cơ thể mất nước là gì?

Hiện tượng mất nước xảy ra khi cơ thể mất nhiều lượng dịch (nước) hơn những gì được cung cấp và do đó, cơ thể không đủ nước và các lượng dịch cần thiết để thực hiện các chức năng bình thường. Đối với những người lớn tuổi, họ không có hoặc giảm cảm giác khát dù cơ thể đang mất nước, nếu không bổ sung đầy đủ lượng dịch đã mất, có thể gây ra các hậu quả nghiêm trọng.

Mất nước thường do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm tiêu chảy mạnh, nôn mửa, cảm sốt, hoặc mất nhiều nước do đổ mồ hôi trong thời tiết nóng. Không đảm bảo cung cấp đủ lượng nước trong trường hợp thời tiết nóng bức hoặc sau khi tập thể dục cũng có thể gây mất nước. Mất nước có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng những người có nguy cơ cao nhất bao gồm trẻ em, người cao tuổi và những người mắc các bệnh mãn tính.

Trong trường hợp mất nước nhẹ hoặc trung bình, có thể đảo ngược tình trạng bằng cách tăng lượng chất lỏng uống, tuy nhiên, khi mất nước nghiêm trọng, điều quan trọng là phải tìm kiếm sự can thiệp y tế ngay lập tức. Phòng tránh mất nước là phương pháp an toàn và hiệu quả nhất. Trong thời tiết nóng, khi có bệnh hoặc sau khi tập thể dục, hãy đảm bảo uống đủ lượng chất lỏng để thay thế mất đi những gì đã bị mất.

Nguyên nhân khiến cơ thể mất nước

Cơ thể có thể mất nước vì một số nguyên nhân sau đây:

• Thiếu nước: Khi bạn uống ít nước, cơ thể không nhận đủ lượng chất lỏng cần thiết để duy trì hoạt động bình thường.
• Thời tiết khô và nóng: Các điều kiện thời tiết khô hanh và nhiệt đới có thể gây ra mất nước nhanh chóng do việc mồ hôi nhiều.
• Chế độ ăn uống: Ăn ít thực phẩm chứa nước và thiếu các thực phẩm giàu nước có thể dẫn đến sự mất nước.
• Hoạt động vận động: Sau khi thực hiện các hoạt động thể chất mạnh, đặc biệt là trong điều kiện nhiệt đới, bạn có thể mất nước thông qua việc mồ hôi nhiều.
• Tiêu chảy và nôn mửa: Các vấn đề sức khỏe như tiêu chảy và nôn mửa có thể dẫn đến mất nước nhanh chóng do sự mất chất lỏng qua tiền mật và nôn mửa.
• Bệnh lý: Một số bệnh như đái tháo đường cũng có thể gây ra sự mất nước do tăng cường tiểu tiện và thường xuyên uống nước.

Dấu hiệu cơ thể đang mất nước

• Tiểu ít và giảm lượng nước tiểu: Tần suất và lượng nước tiểu của mỗi người có thể thay đổi tùy thuộc vào lượng nước được cung cấp. Nếu bạn chỉ đi tiểu 2-3 lần trong ngày hoặc không đi tiểu trong nhiều giờ, đây là dấu hiệu của cơ thể thiếu nước.
• Nước tiểu màu sẫm và đặc: Khi cơ thể được cung cấp đủ nước, nước tiểu thường trong suốt và không có màu. Ngược lại, khi cơ thể thiếu nước, nước tiểu có thể trở nên đậm đặc và có màu sẫm hơn.
• Da khô: Da khô là một dấu hiệu phổ biến của mất nước trong cơ thể.
• Miệng khô và mùi hôi: Thiếu nước có thể dẫn đến giảm tiết nước bọt, gây ra tình trạng miệng khô và mùi hôi.
• Triệu chứng về não: Cơ thể thiếu nước có thể ảnh hưởng đến hoạt động của não, gây ra nhức đầu, chóng mặt, hoa mắt và ù tai, đặc biệt sau khi thực hiện các hoạt động vận động.
• Cảm giác đói và thèm đồ ngọt: Thiếu nước có thể gây cảm giác đói và thèm ăn, đặc biệt là đồ ngọt, do khó khăn trong việc giải phóng năng lượng dự trữ trong cơ thể.
• Táo bón: Nước đóng vai trò quan trọng trong hệ tiêu hóa, và khi cơ thể thiếu nước, táo bón có thể xuất hiện do hệ tiêu hóa không hoạt động bình thường.
• Huyết áp giảm và nhịp tim tăng: Mất nước có thể làm giảm áp lực máu và tăng nhịp tim, do ảnh hưởng đến lưu thông máu.
• Mệt mỏi cơ và chuột rút: Mất nước có thể làm thay đổi cân bằng điện giải trong cơ thể, gây ra mệt mỏi cơ và chuột rút.

Khi nào nên đi gặp bác sĩ

Khi cơ thể mất nước, việc thăm khám bác sĩ là quan trọng để đảm bảo sức khỏe của bạn. Mất nước là một tình trạng khá phổ biến, nhưng không nên bỏ qua, vì nó có thể gây nguy hiểm và ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe. Dưới đây là những dấu hiệu bạn nên chú ý và cân nhắc đến việc gặp bác sĩ khi bị mất nước:

• Sốt và ớn lạnh: Nếu bạn có sốt hoặc cảm thấy ớn lạnh, đây có thể là dấu hiệu của mất nước nghiêm trọng.
• Tiêu chảy kéo dài hơn 2 ngày: Nếu tiêu chảy kéo dài mà không cải thiện sau 2 ngày, bạn nên thăm bác sĩ để xác định nguyên nhân và điều trị.
• Tiểu ít và lượng nước tiểu giảm: Nếu bạn thấy mình tiểu ít hơn và nước tiểu giảm đột ngột, đây có thể là dấu hiệu của cơ thể mất nước.
• Mệt mỏi và khả năng tập trung kém: Mất nước có thể gây mệt mỏi, làm giảm khả năng tập trung và làm việc hiệu quả.
• Nhận thức suy giảm, thường xuyên lơ mơ, ngất: Nếu bạn trải qua sự suy giảm về nhận thức, thường xuyên mất tinh thần hoặc ngất xảy ra, đây có thể là dấu hiệu cơ thể đang trải qua tình trạng mất nước nghiêm trọng.
• Đau vùng bụng hoặc ngực: Đau vùng bụng hoặc ngực không nên bị bỏ qua, vì nó có thể liên quan đến mất nước và cần được đánh giá bởi một chuyên gia y tế.

Phương pháp điều trị mất nước

Để điều trị mất nước một cách hiệu quả, quá trình thay thế chất lỏng và chất điện giải bị mất là cần thiết. Cách tiếp cận tốt nhất cho việc điều trị mất nước phụ thuộc vào tuổi, mức độ mất nước và nguyên nhân gây ra tình trạng này.

Điều trị mất nước ở trẻ em

Bác sĩ có thể đưa ra những hướng dẫn cụ thể để điều trị mất nước ở trẻ em, tuy nhiên, dưới đây là một số hướng dẫn chung:

Sử dụng giải pháp bù nước qua đường uống: Nếu không có hướng dẫn khác từ bác sĩ, hãy sử dụng giải pháp bù nước qua đường uống như Pedialyte cho trẻ sơ sinh và trẻ em bị tiêu chảy, nôn mửa hoặc sốt. Những giải pháp này chứa nước và muối theo tỷ lệ cụ thể để bổ sung cả chất lỏng và chất điện giải. Ngoài ra, chúng còn chứa glucose hoặc các loại carbohydrate khác như gạo bột để tăng cường sự hấp thụ trong ruột. Các sản phẩm uống bù nước này có sẵn tại hầu hết các nhà thuốc và có nhiều thương hiệu khác nhau. Hãy bắt đầu sử dụng giải pháp bù nước ngay khi bắt đầu có triệu chứng thay vì chờ đến khi tình hình trở nên cấp bách.

Sử dụng giải pháp bù nước WHO-ORS: Trong hầu hết các nước đang phát triển, bạn có thể mua gói bột uống của giải pháp bù nước WHO-ORS, được phát triển ban đầu bởi Tổ chức Y tế Thế giới để điều trị tiêu chảy và mất nước ở trẻ sơ sinh và trẻ em bị bệnh. Bột này phải được pha với nước theo hướng dẫn trên bao bì. Đảm bảo luôn làm sạch nước bằng cách đun sôi, lọc hoặc các phương pháp khử trùng khác. Sau đó, đo lường lượng nước và thêm bột uống bù nước.

Tạo giải pháp bù nước tự chế: Trong trường hợp khẩn cấp và không có sẵn giải pháp bù nước, bạn có thể tự tạo giải pháp bù nước qua đường uống bằng cách kết hợp 1/2 muỗng cà phê muối, 1/2 muỗng cà phê bột nở (baking soda), 3 muỗng canh đường và 1 lít nước. Hãy đảm bảo đo lường chính xác, vì sai sót có thể làm cho giải pháp không hiệu quả hoặc thậm chí có hại. Nếu có thể, hãy để người khác kiểm tra độ chính xác của lượng các thành phần này.

Cung cấp đủ giải pháp bù nước: Bác sĩ có thể đề xuất số lượng cụ thể dựa trên tuổi và mức độ mất nước của trẻ. Một quy tắc chung là cung cấp giải pháp bù nước từ từ cho đến khi nước tiểu của trẻ trở nên trong suốt. Nếu trẻ nôn mửa, hãy thử cho trẻ uống lượng nhỏ giải pháp này vào thời gian ngắn – ví dụ, 1 muỗng cà phê mỗi phút. Nếu trẻ không thể uống, hãy đợi 30-60 phút và thử lại. Đảm bảo giữ nhiệt độ giải pháp bù nước ở mức tốt nhất.

Tiếp tục cho con bú hoặc sử dụng sữa mẹ: Trong thời gian bé bị ốm, không nên ngừng cho bé bú mẹ. Tuy nhiên, cung cấp thêm giải pháp bù nước qua đường uống là một ý tưởng tốt. Nếu bạn cho bé bú sữa bột, hãy thử sữa không chứa lactose, vì lactose có thể làm tăng tình trạng tiêu chảy. Không nên pha loãng sữa bột nhiều hơn hướng dẫn của sản phẩm. Bác sĩ cũng có thể đề xuất thay thế sữa bột bằng giải pháp bù nước qua đường uống trong vòng 12-24 giờ.

Tránh thức uống và thực phẩm không tốt: Các giải pháp bù nước qua đường uống là lựa chọn tốt nhất cho trẻ khi bị bệnh, và nước tinh khiết không cung cấp đủ chất điện giải. Tránh cho trẻ uống đồ mặn, sữa đặc, đồ ngọt, nước trái cây hoặc các loại đồ ngọt khác, vì chúng không chỉ không giúp bù nước mà còn có thể làm tăng tình trạng tiêu chảy và làm triệu chứng nghiêm trọng hơn.

Điều trị mất nước ở người lớn

Hầu hết người lớn trải qua mất nước nhẹ đến trung bình do tiêu chảy, nôn mửa hoặc sốt. Tình trạng này có thể được cải thiện bằng cách tăng lượng nước uống. Nước là lựa chọn tốt nhất, vì các loại chất lỏng khác như nước trái cây, đồ uống có ga hoặc cà phê có thể làm tăng tình trạng tiêu chảy.

Ngoài ra, truyền nước biển hoặc dịch truyền điện giải để bù nước, bù dịch trực tiếp qua đường tĩnh mạch cũng là một giải pháp. Tuy nhiên, việc sử dụng dịch truyền cần tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ, sử dụng bừa bãi có thể dẫn đến tình trạng nặng hơn hoặc những nguy cơ tai biến khó lường trước.

Điều trị mất nước ở vận động viên

Trong việc duy trì sự cân đối nước và điện giải trong thể thao, việc lựa chọn đồ uống thể thao có chứa cả điện giải và các giải pháp carbohydrate có thể rất hữu ích. Không cần phải dùng quá nhiều viên muối – việc tiêu thụ quá lượng muối có thể gây ra tình trạng mất nước kép, khi cơ thể không chỉ thiếu nước mà còn chứa quá nhiều natri.

Điều trị mất nước trầm trọng

Ở cả trẻ em và người lớn, khi mất nước nghiêm trọng, việc điều trị cần phải được thực hiện bởi nhân viên cấp cứu trong xe cứu thương hoặc tại phòng cấp cứu của bệnh viện. Tại đây, họ có thể được cung cấp muối và chất lỏng thông qua tuyến tĩnh mạch thay vì qua đường miệng. Tuyến tĩnh mạch giúp cung cấp nước và dưỡng chất cần thiết cho cơ thể nhanh chóng hơn so với việc uống nước, điều này đặc biệt quan trọng trong các trường hợp đe dọa tính mạng.

Phòng ngừa tình trạng cơ thể thiếu nước

Để ngăn ngừa tình trạng mất nước, hãy tăng cường tiêu thụ chất lỏng và ưa chuộng thực phẩm giàu nước như trái cây và rau quả. Chất lỏng có thể được cung cấp từ nước uống cũng như thực phẩm khác. Tuy nhiên, khi tham gia vào hoạt động thể thao hoặc tập thể dục, không nên chờ đợi cho đến khi cảm thấy khát mới bắt đầu uống để bù nước.

Có một số tình huống trong đó cần cung cấp lượng chất lỏng lớn hơn so với bình thường:

Bệnh tật: Bắt đầu uống thêm nước hoặc giải pháp bù nước khi xuất hiện các dấu hiệu đầu tiên của bệnh tật, không nên chờ cho đến khi mất nước trở nên nghiêm trọng. Hãy tránh uống các loại thức uống truyền thống như rượu, bia gừng hoặc nước ngọt, vì chúng thường chứa quá nhiều đường và quá ít natri để bổ sung chất điện giải bị mất.

Hoạt động thể thao: Tốt nhất là bắt đầu uống nước trước khi bắt đầu tập thể dục khả năng và tiếp tục đặc biệt nếu bạn sản xuất nhiều nước tiểu và nước tiểu có màu trong suốt. Khoảng hai giờ trước khi tham gia vào hoạt động thể thao cường độ cao như một cuộc marathon, hãy uống ít nhất hai ly nước. Đối với hoạt động ngắn hơn, một hoặc hai ly nước đầy đủ thường là đủ. Trong suốt thời gian thực hiện, hãy bổ sung chất lỏng ở các khoảng thời gian thích hợp và tiếp tục uống nước hoặc các giải pháp bù nước khác sau khi hoàn thành.

Tuy nhiên, hãy nhớ rằng việc uống quá nhiều nước có thể gây cảm giác đầy hơi và không thoải mái và có thể dẫn đến tình trạng nguy hiểm cho sức khỏe khi nồng độ natri trong máu quá thấp. Điều này có thể xảy ra khi bạn uống nhiều nước hơn mất nước qua mồ hôi.

Môi trường: Trong thời tiết nóng hoặc độ ẩm, cần phải uống nước bổ sung để giúp làm mát cơ thể và thay thế chất bị mất qua mồ hôi. Đôi khi, trong thời tiết lạnh hoặc khi bạn đổ mồ hôi trong quần áo cách nhiệt, cũng có thể cần phải uống nước thêm. Nước nóng và không khí khô trong nhà có thể gây làn da mất độ ẩm, làm tăng nhu cầu hàng ngày về chất lỏng. Điều này cũng áp dụng cho những người sống ở độ cao trên 2.500 mét, vì độ cao có thể tác động đến nhu cầu cung cấp nước của cơ thể. Nếu bạn cảm thấy mất nước trong khi tập thể dục ở thời tiết nóng, hãy tìm một khu vực bóng mát và bắt đầu bù nước.